Program Mercury (
ang.
Project Mercury) – pierwszy
amerykański
program załogowych
lotów kosmicznych
mający na celu wyniesienie astronautów na
orbitę
okołoziemską. Program, realizowany początkowo przez
NACA
a następnie przez nowo powstałą
NASA
, trwał od
1959
do
1963
roku.
Nazwa programu pochodzi od imienia
rzymskiego
boga
Merkurego
.
Historia
Program Mercury rozpoczęto w roku
1957
z celem wysłania na
orbitę
Ziemi
pierwszego Amerykanina. Jego realizację zapoczątkowała
NACA
, a kontynuowała nowo powołana
NASA
. W latach
1961
-
1963
na pojazdach z tej serii odbyto 6 lotów załogowych, w tym pierwszy amerykański załogowy lot kosmiczny
Mercury 6
.
Realizacja programu kosztowała 1,5 miliarda USD (w przeliczeniu na wartość dolara z
1994
roku).
Statek kosmiczny
Masa: 1900 kg, długość: 2,89 m, średnica 1,8 m. Zasilanie z akumulatorów, maksymalny czas lotu 1,5 doby.
Pojazdy Mercury, nazywane kapsułami, były niewielkimi, jednoosobowymi
statkami kosmicznymi
. Astronauci żartowali, że do kapsuły Mercury się nie wsiada – ubiera sie w nią. Wnętrze kabiny miało jedynie 1,7 metra sześciennego objętości. We wnętrzu, oprócz astronauty, znajdowało się 120 wskaźników, 55 przełączników, 30 bezpieczników i 35 dźwigni. Pojazd zaprojektował Max Faget.
Podczas startu, bezpieczeństwo pojazdu i astronauty zapewniał system ewakuacji z platformy startowej. System składał się z rakiety na paliwo stałe zamontowanej na wieży nad pojazdem. W razie konieczności awaryjnego przerwania misji, rakieta włączała się na jedną sekundę, wynosząc kapsułę z dala od uszkodzonej rakiety. Pojazd opadał następnie na ziemię na
spadochronie
. System ewakuacyjny odrzucany był po wyłączeniu głównego silnika rakiety.
Do oddzielenia pojazdu od rakiety nośnej, kapsuła odpalała trzy małe rakiety na paliwo stałe.
Pojazd posiadał jedynie silniki manewrowe. Po wprowadzeniu pojazdu na orbitę, nie można było zmienić parametrów lotu. Pojazd posiadał trzy zestawy silników manewrowych dla każdej osi obrotu (X, Y i Z), zasilane z dwóch zbiorników paliwa. Zejście z orbity zapewniały trzy silniki hamujące na paliwo stałe, o dziesięciosekundowym czasie pracy. Jeden zapewniał energię wystarczającą do wyhamowania i zejścia z orbity nawet w wypadku awarii dwóch pozostałych.
Kapsuły Mercury można było całkowicie kontrolować sygnałami radiowymi z Ziemi. Było to zabezpieczenie na wypadek gdyby warunki panujące w kosmosie uniemożliwiły pilotowi normalne funkcjonowanie (podobnie jak ówczesne radzieckie statki
Wostok
).
Na nosie pojazdu znajdowała się niewielka, metalowa klapa, nazywana spojlerem. W razie wejścia pojazdu w atmosferę nosem naprzód, opór powietrza opływającego spojler odwróciłaby pojazd do poprawnej pozycji osłoną termiczną naprzód.
NASA
zamówiła 20 seryjnych pojazdów, produkowanych przez firmę
McDonnell
. 5 spośród nich, numery 10, 12, 15, 17 i 19 nigdy nie poleciało. Dwa bezzałogowe pojazdy, numer 3 i 4, uległy zniszczeniu podczas lotów. Pojazd numer 11 (Liberty Bell 7), zatonął podczas wodowania i został wydobyty z dna
Atlantyku
po 38 latach. Zbudowano także szereg pojazdów testowych i demonstracyjnych.
Rakiety nośne
Program Mercury korzystał z trzech typów rakiet nośnych: Little Joe,
Redstone
i
Atlas
. Little Joe był wykorzystywany do testów systemów ewakuacyjnych i procedur przerwania misji. Redstone był wykorzystywany do
lotów suborbitalnych
, a Atlas do wynoszenia kapsuły na
orbitę
.
Rakiety Atlas, wykorzystywane dotąd jako
międzykontynentalne pociski balistyczne
, wymagały wzmocnienia, gdyż kapsuła Mercury była znacznie cięższa od głowic jądrowych, które stanowiły ich dotychczasowy ładunek.
Little Joe był rakietą na paliwo stałe, zaprojektowaną specjalnie na potrzeby programu Mercury.
Brano pod uwagę wykorzystywanie rakiet Jupiter, lecz ostatecznie zrezygnowano z nich ze względów budżetowych. Rozważano także wykorzystanie rakiet
Titan
w późnych misjach Mercury, lecz misje te nie doszły ostatecznie do skutku. Rakiety te wykorzystano ostatecznie w
programie Gemini
.
Astronauci
Pierwszą grupę amerykańskich
astronautów
wybrano spośród 110 kandydatów – pilotów wojskowych, wybranych ze względu na predyspozycje fizyczne i doświadczenie.
9 kwietnia
1959
ogłoszono wybór spośród tej grupy siedmiu przyszłych astronautów, znanych w literaturze jako Oryginalna Siódemka lub The Mercury Seven. Spośród tej siódemki, sześciu poleciało w kosmos w ramach programu Mercury.
Deke Slayton
został uziemiony ze względu na kłopoty z krążeniem. Ostatecznie poleciał dopiero w zamykającej pierwszy okres amerykańskich lotów kosmicznych misji
Sojuz-Apollo
.
Poczynając od pierwszego lotu
Alana Sheparda
w kapsule ochrzczonej Freedom 7, astronauci przyjęli zwyczaj nadawania swoim kapsułom Mercury nazwy kończącej się na cyfrę 7 – aby podkreślić, że na loty pracował cały zespół.
Loty
W ramach programu wykonano 20 startów bezzałogowych. Nie wszystkie miały za zadanie lot w przestrzeń kosmiczną i nie wszystkie były udane. Piąty lot, w 1959 roku, wyniósł w kosmos małpę o imieniu Sam. Innymi zwierzęcymi pasażerami były małpa Miss Sam, a także Ham i
Enos
–
szympansy
.
Bezzałogowe
- Mercury-Jupiter – Misja odwołana w lipcu
1959
roku. Jupiter miał stanowić napęd suborbitalnej misji Mercury, jednak wariantu tego nigdy nie oblatano.
- Little Joe 1 –
21 sierpnia
1959
– test systemu ewakuacji w locie
- Big Joe 1 –
9 września
1959
– test osłony termicznej i połączenia pojazdu z rakietą Atlas
- Little Joe 6 –
4 października
1959
– Test aerodynamiki i wytrzymałości kapsuły
- Little Joe 1A –
4 listopada
1959
– jak Little Joe 1
- Beach Abort –
9 maja
1960
– test systemu ewakuacji na wyrzutni
- Mercury-Atlas 1 –
29 lipca
1960
– pierwszy lot kapsuły Mercury na rakiecie
Atlas
- Little Joe 5 –
8 listopada
1960
– pierwszy lot seryjnego pojazdu Mercury
- Mercury-Redstone 1 –
21 listopada
1960
– rakieta uniosła się na wysokość 96 mm (3,8 cala), gdy nastąpiła usterka elektryczna, która wywołała wyłączenie się silników. Rakieta opadała na stanowisko startowe, a dzięki zainicjowaniu systemów ratunkowych kapsuła bezpiecznie oddaliła się od rakiety, uniesiona wieżą ratunkową[1]
- Mercury-Redstone 1A –
19 grudnia
1960
– pierwszy lot kapsuły Mercury na rakiecie
Redstone (rakieta)
- Mercury-Atlas 2 –
21 lutego
1961
– test pojazdu Mercury i rakiety Atlas
- Little Joe 5A –
18 marca
1961
– test systemu ewakuacji podczas startu w trudnych warunkach
- Mercury-Redstone BD –
24 marca
1961
– lot testowy w ramach rozwoju rakiety Redstone
-
Mercury-Atlas 3
–
25 kwietnia
1961
– test pojazdu Mercury z rakietą Atlas
- Little Joe 5B –
28 kwietnia
1961
– test systemu ewakuacji podczas startu w trudnych warunkach
-
Mercury-Atlas 4
–
13 września
1961
– test pojazdu Mercury i rakiety
Atlas
-
Mercury-Scout 1
–
1 listopada
1961
– test sieci namierzania kapsuł Mercury
Loty z małpami
- Little Joe 2 –Albert II wystrzelony przez Amerykanów na wysokość 134 kilometrów 14 czerwca 1959 roku.
- Little Joe 1B – 21 stycznia 1960 – małpa Miss Sam wystrzelona na wysokość 14 kilometrów
- Mercury-Redstone 2 – 31 stycznia 1961 – szympans Ham odbywa lot suborbitalny
-
Mercury-Atlas 5
– 29 stycznia 1962 – szympans Enos wykonuje lot orbitalny, dokonując dwukrotnego okrążenia Ziemi.
Misje załogowe
Suborbitalne
Orbitalne
(Mercury 5 był pojazdem orbitalnym, lecz jego "załogę" stanowił szympans Enos. Patrz "Mercury-Atlas 5")
Godła misji Mercury
W przeciwieństwie do wszystkich kolejnych amerykańskich programów lotów załogowych, załogi poszczególnych misji pojazdów Mercury nie posiadały indywidualnych godeł czy naszywek. Jedynymi elementami graficznymi wyróżniającymi poszczególne misje były insygnia na pojazdach – każda z kapsuł posiadała własny znak graficzny, namalowany na poszyciu pojazdu.
Ciekawostki
Astronauci
programu Mercury szkolili się między innymi w bazie sił powietrznych Langley w Hampton w stanie
Virginia
. Kilka mostów w Hampton nosi imiona astronautów z "oryginalnej siódemki", a główna ulica miasta nosi nazwę Mercury Boulevard.
Przypisy
Przypisy
Linki zewnętrzne